آشنايي با داشبورد خودرو و استانداردهاي آن

داشبورد يكي از مهمترين قسمت‌هاي تريم (تزئيني) درون خودرو بوده كه در نگاه اول، توجه را به خود جلب مي‌كند. داشبورد، در واقع يك پانل كنترل است كه زير شيشه جلوي خودروها نصب مي‌شود و از آن براي تسهيل كنترل راننده و دسترسي آسان وي به مجموعه نشان‌دهنده‌ها، كليدها و… استفاده مي‌شود. به همين‌دليل، به آن Instrument Panel يا IP نيز گفته مي‌شود. شكل ظاهري داشبورد در خودروها، متناسب با طراحي انجام شده، متفاوت است. در طراحي داشبورد، مواردي نظير صفحه آمپر، غربيلك فرمان، صفحه كليد چراغ‌ها، هواكش‌ها، پنل بخاري، راديو، بلندگوها، درب داشبورد و در خودروهاي مدرن‌تر سيستم‌هاي كنترل هوشمند و جهت‌ياب الكترونيكي نيز مدنظر قرار مي‌گيرد.

كلمه Dash در داشبورد مخفف “dial and switch housing” به معني محفظه كليدها و صفحه مدرج است. داشبورد، علاوه‌بر كاربردهاي يادشده، به اين دليل كه دقيقاً روبه‌روي سرنشينان جلو قرار دارد، از نظر ايمني نيز داراي اهميت بوده و مي‌بايستي به‌گونه‌اي طراحي شود كه در صورت برخورد سر و صورت يا پاهاي سرنشين با آن، حداقل آسيب حادث شود. به‌همين منظور، از موادي مانند فوم پلي‌يورتان در زير روكش PVC يا چرم استفاده مي‌شود. در داشبوردهاي جديد (از دهه 1990 به بعد) كيسه‌هاي هوا نيز نصب شده است.

استانداردهاي كنترل كيفي داشبورد

طراح خودرو، انتظارات خود از خودرو و قطعات و مجموعه‌هاي آن را در قالب استانداردهايي تدوين شده، بيان مي‌كند. اين انتظارات براي داشبورد سمند، مطابق با استاندارد PDS-X7-TRM-P06-02 و در مورد داشبوردهاي گروه پژو/سيتروئن، مطابق با استاندارد B293110 تعريف شده است. براساس اين استانداردها، مهمترين تست‌هاي داشبورد و اجزاي اصلي آن عبارتند از:

1 . تست ارتعاش مجموعه

در هنگام حركت خودرو، ارتعاشات زيادي در جهت‌هاي مختلف به داشبورد وارد مي‌شود كه در صورت طراحي نامناسب و يا خطا در توليد داشبورد، ممكن است منجر به ايجاد نويز، جدا شدن تجهيزات نصب شده روي داشبورد و يا شكست قطعات آن شود. به‌همين دليل، گذراندن تست ارتعاش يكي از ضروري‌ترين الزامات كيفي داشبورد است. در اين تست، ابتدا بايد مجموعه داشبورد يا ملحقات كامل، تحت تست شرايط جوي قرار گرفته و سپس روي فيكسچر مخصوص در حالت مونتاژ موردتست ارتعاش با فركانس مشخص قرار گيرد و بعد از تست دچار مشكلات ذكر شده يا افت عملكرد نشود.

2 . مقاومت در برابر نور و حرارت

تابش نور خورشيد و حرارت، از جمله عواملي هستند كه منجر به تخريب پليمرها مي‌شوند. از آنجا كه داشبورد زير شيشه جلو قرار دارد، درجه حرارت سطح آن به‌دليل اثر گلخانه‌اي در هواي گرم محيط، ممكن است تا 110 درجه سانتي‌گراد برسد. اگر داشبورد نتواند تست‌هاي حرارت و نور را بگذراند، ممكن است در شرايط كاربرد در فصول گرم و نواحي گرمسير، دچار دفرمگي، تغيير رنگ و تغييرات ابعادي شده و عملكرد اجزاي آن مختل شود.

3 . فرسايش آب و هوايي

خودروهاي توليدي ممكن است در شرايط جغرافيايي مختلف مورد استفاده قرار گيرند. طراحي داشبورد معمولاً به‌گونه‌اي انجام مي‌شود كه در دماي محيط بين 30- تا 55+ درجه سانتي‌گراد و رطوبت تا 98 درصد، پايداري ظاهري، ابعادي و عملكردي خود را حفظ كند. لذا گذراندن اين تست در شرايط شبيه‌سازي شده جوي، از الزامات مهم كيفي داشبورد است.

روكش داشبورد، علاوه‌بر دارا بودن خواص مكانيكي خوب، از نظر مقاومت در برابر پارگي، كشش و سايش، بايد در برابر مواد شيميايي، شوينده‌ها و آب مقاوم بوده و مقاومت لكه‌پذيري مناسبي داشته باشد. فوم داشبورد نيز بايد مانايي فشاري مناسب و مقاومت در برابر فرسودگي حرارتي داشته باشد. تست‌هايي مانند بو، مه گرفتگي، شعله‌وري، سان لايت، فرو رفتگي و چسبندگي لايه نيز براي روكش فوم خورده تعريف شده است. استاندارد WSBM98D22B و استاندارد 9612678699 حاوي الزامات كيفي روكش، فوم و تركيب آنهاست.

5 . دوام قطعات عملكردي

براي قطعات و زيرمجموعه‌هايي نظير جعبه داشبورد، جاسيگاري و دريچه‌هاي هواكش كه داراي عملكرد بالا هستند، تست‌هاي دوام طي سيكل‌هاي چند هزارتايي عملكرد و نيز اندازه‌گيري نيروهاي عملكردي تعريف شده است. در مورد جعبه داشبورد، مي‌توان به استاندارد 9612846899 اشاره كرد.

6 . مقاومت اتصالات جوش پلاستيك

براي اتصال قطعات پلاستيكي به يكديگر، معمولاً يكي از روش‌هاي جوش اولتراسونيك7، جوش ويبره8 و جوش هات‌پليت9 مورداستفاده قرار مي‌گيرد. در صورت وجود خطا در فرايند جوش، ممكن است در حين عملكرد داشبورد، جدايش نواحي جوش اتفاق بيفتد. لذا براي كنترل پارامترهاي جوش پلاستيك، لازم است نيروي جدايش اتصالات جوش خورده، اندازه‌گيري شده و تحت كنترل قرار گيرد.

7 . بو و مه گرفتگي

بو و مه گرفتگي نيز تست‌هايي مهم بوده كه روي روكش فوم خورده، انجام مي‌گيرند و معياري از فراريت نرم‌كننده‌ها تلقي مي‌شوند. بر اثر پديده مه گرفتگي، نرم‌كننده‌هاي فرار به‌صورت لايه‌اي چرب و كدر، روي شيشه خودرو نشسته و قدرت ديد سرنشين را كاهش مي‌دهند.

8 . وضعيت ظاهري، رنگ و دانه بندي، گپ و فلاش

داشبورد، قطعه‌اي تزئيني بوده و ظاهر آن از نظر رنگ و دانه‌بندي سطح (گرين) جزو پارامترهاي مهم كيفي است. الزامات رنگ و دانه‌بندي توسط طراح استايل براي تمامي قطعات تزئيني خودرو، در قالب استاندارد مشخص مي‌شود و هماهنگي و هارموني رنگ و گرين بين قطعات مختلف تزئيني درنظر گرفته مي‌شود. اين الزامات براي سمند مطابق با PSS-001-03-X7 تعريف شده است.همچنين، ميزان و يكنواختي فاصله و درز (گپ) ميان قطعات و تجهيزات مختلف روي داشبورد و نيز همسطحي آنها با يكديگر (فلاش) نيز تأثير بسزايي در زيبايي ظاهر داشبورد داشته و از اهميت بالايي برخوردار است. به همين دليل، خواسته‌هاي طراح در قالب مدركي به نام Styling demand منتشر و در آن معيارهاي پذيرش گپ و فلاش اعلام مي‌شود.

9 . كنترل ابعادي مجموعه با فيكسچر كنترلي

داشبورد مجموعه‌اي از قطعات مختلف بوده و خطا در اندازه‌ها و تلرانس‌هاي اين قطعات، منجر به خطا در ابعاد كلي مجموعه مي‌شود. از طرفي ديگر مهم‌ترين انتظار خط توليد خودروساز از داشبورد، سهولت مونتاژ آن روي بدنه است. لذا كنترل ابعادي مجموعه از نظر تطابق با طرح از اهميت زيادي برخوردار است. به‌دليل شكل هندسي داشبورد، اين كار با استفاده از فيكسچر كنترلي (C.F) انجام مي‌شود.